Özne
Özneler, cümlenin içerisinde, eylemi gerçekleştiren kişi olarak bulunur. Özneler, yapılan eylemi yapan kişilerdir. Türkçede özneler, bazen cümle içerisinde olmaz çünkü yüklemde bulunan ekler, cümlenin kim tarafından yapıldığını gösterebilir. Böyle cümlelerde “gizli özne” var diyebiliriz. Eğer cümle edilgen çatı ile kurulmuşsa ve cümlenin içerinde eylemden etkilenen şey özne durumunda bulunuyorsa, “sözde özne” olur bu tür özneler.
Özne Türleri
Gerçek Özne
Eğer eylemi gerçekleştiren kişi, özenin bizzat kendisi ise ve bu cümle içerisinde varsa, buna Gerçek Özne diyoruz.
EXAMPLE
Öğretmen sınıfa girdi.
Ömer yere düştü.
Ayşe beyzbol sopasını fırlattı.
Ayşe camı kırdı.
Ayşe çok üzüldü.
Gizli Özne
Eylemi gerçekleştiren kişi, cümlenin içerisinde bir kelime olarak var değilse, o gizli öznedir.
EXAMPLE
Uçarak uzaklaştı.
Havuza düştü.
Çantasını çaldırdı.
Koşarak kaçtı.
Eve hızlıca geldim.
Sözde Özne
Cümlenin edilgen olduğu zamanlarda, cümlenin öznesi gibi davranan kelimeye sözde özne diyoruz. Bu öznenin bulunması için cümlenin çatısının mutlaka edilgen yapıda olması gerekiyor.
EXAMPLE
Konu anlatıldı.
Bilgisayar fırlatıldı.
Cam kapatıldı.
Terlik atıldı.
Bu kadar yol yürünmez.
Sabahleyin, ağır yemek yenmez.
Gecekondular, belediye tarafından yıkıldı.
Yüklem
Nesne
Nesne Nedir?
Nesneler, dil bilgisinde, eylemden etkilenen şey olarak tanımlanabilir. Cümlede bir eylem vardır ve bir de eylemi gerçekleştiren kişi. Nesne ise yapılan eylemden etkilenen şey ya da kişidir. Nesnelerin kişi olmasına gerek yoktur.
”Ben dondurma yedim.” cümlesinde dondurma, cümlenin nesnesidir.
”Ben eve gittim.” cümlesinde ev, nesne değildir. Dolaylı tümleçtir. Ev, yapılan eylemden etkilenmez.
”O vazoyu kırdı.” cümlesinde vazo, yapılan eylemden etkilendiği için nesnedir.